салалық кеме

(Линейный корабль)

1) XVII ғасырдың соңы мен ХІХ ғасырдың басындағы желкенді флоттағы ірі үш мачталық ұрыс кемелерінің атауы. Батареялық палубаларының санына байланысты олар: екі және үш дечті болып бөлінеді. Салалық кемелердің пайда болуы екінші ағылшын — голлан соғысы (1665—1667 жж.) барысындағы теңіз тактикасының өзгеруіне байланысты. Абордаждық шайқастың орнына қуатты қаруланған кемелер кильватерлік лекке тұрып артиллериялық ұрыс жүргізе бастады. Осыдан "салалық кеме" атанып кеткен. XVII ғасырдың аяғында салалық кемелердің су ығыстырғыштығы 1500—1700 т, 80—100 зеңбірегі, экипажында 600—700 адам болды. Соңғы желкенді салалық кемелердің су ығыстырғыштығы 5000 т-ға (ХІХ ғ ортасы) дейін жетті, 120—130 зеңбірегі, экипажында 800-дей адамы болды. ХІХ ғасырдың 60-жылдарында салалық кемелердің шығуы тоқтатылып, орындарын броненосецтер басты.

2) броненосецтік флоттағы ұрыста кемелердің барлық түрін жоюға, сондай-ақ жағалық объектілерге қуатты соққы беруге арналған ірі кемелердің ("Линкор") негізгі кластарының бір түрі. "Линкор" атауы ХХ ғасырдың басында пайда болды. 1907 ж. Ресейде эскадронды бронено-сецтер "Линкор" деп атауын өзгертті. Осы уақытта жаңа типті салалық кемелер салуға дайындық жүре бастады. 1930 жылдан бастап салалық кеменің дамуы мен артиллерия калибрінің үлкеюі, сауыттың қалыңдығы бойынша, жылдам-дығы мен өміршеңдігінің көтерілуі бойынша жетіле бастады. Екінші дүниежүзілік соғыстағы салалық кемелердің су ығыстырғыштығы стандартты 20000—65 000 т, жылдамдығы 20—23 узел (37—61 км/сағ), қару-жарағынан — 280—457 мм калибрлі 8—12 зеңбірегі, 100—152 мм калибрлі 20-ға дейін әмбебап зеңбіректері болды. ХХ ғасырдың 70-жылдарының ортасында салалық кемелер барлық мемлекеттерде флот құрамынан шығарылып өмір сүруін тоқтатты. Тек АҚШ-та резервте "Айова", "Нью-Джерси", "Миссури", "Висконсии" атты салалық кемелер бар.